پروفسور سیدحسن امین، استاد حقوق بین الملل دانشگاه گلاسگو کلدونین و ایرانی گفت : به حکم قواعد حقوق بین الملل، هرگونه توسل به زور و از جمله حمله نظامی روسیه به کشور مستقل اوکراین  نامشروع و غیر قانونی است و پی آمدهای آوارگی، پناهندگی و بی پناهی چندمیلیون انسان زیان‌دیده از تجاوز روسیه به اوکراین نیز یک فاجعه انسانی است  که مسوولیت کیفری و حقوقی این خسارات مالی و تلفات جانی بر گردن آمران و عاملان ایجاد این فاجعه است.

من به عنوان یک  حقوقدان ایرانی مخالف جنگ و خشونت، از دولت ایران و دیگر کشورهای جهان می خواهم از حمله نظامی هیچ کشوری از جمله تصمیم پوتین به آغاز جنگ ، از روسیه حمایت نکنند و با تکیه بر مواضع اصولی حقوق بین الملل،  هرگونه توسل به زور و حمله نظامی و آغاز جنگ را قاطعانه محکوم کنند.

اوکراین دارای منابع بسیار و معادن سرشار و خاک حاصلخیز است. اما روسیه به قصد به قصد تصاحب این ذخایر به اوکراین  حمله نکرده است بلکه توجیه تجاوز و تهاجم روسیه به اوکراین بیشتر به دلیل احتمال پیوستن اوکراین به اتحادیه نظامی آتلانتیک شمالی معروف به ناتو به سرکردگی آمریکا و ادعای تهدید شدن امنیت روسیه درصورت توسعه ناتو از طریق اوکراین و رسیدن متحدان نظامی ناتو به مرزهای روسیه است. البته حرکتی که نیروهای نظامی ناتو را به مرزهای روسیه فدراتیو  نزدیک می کند،  برای کشوری که در روزگار دوقطبی بودن نظم چهانی رقیب سرسخت آمریکا بود، خفت بار و تحقیر آمیز و معارض غرور ملی و شاید تهدیدی بالقوه برای امنیت داخلی تلقی شود.

  روسیه فدراتیو با حمله تهاجمی به اوکراین در  حقیقت ناتو و امریکا را در شرایطی که مفتضحانه از افغانستان بی نتیجه بیرون رفته است، به چالش کشید. دولت رییسی هم به همین دلیل ضدیت با مداخلات آمریکا در منطقه خواستار تضعیف ناتو و حامی اقدام روسیه بر ضد ناتو گردید، اما اکثر دولت های جهان و بویژه اکثریت قریب به اتفاق ملت های جهان تجاوز نظامی روسیه را به طور جدی سرزنش و نکوهش کردند.

از نظر ما، در ایران هم سیاست یک بام و دو هوا در روابط بین الملل، نه تنها از جهت حقوقی و اخلاقی نادرست است، بلکه در عمل هم در درازمدت به زبان اعتبار و عزت کشور با فرهنگی همچون ایران تمام خواهد شد. ایران به عنوان یک کشور عضو جنبش غیر متعهد ها همیشه به  دخالت ابرقدرت ها در امور داخلی کشورهای کوچک تر معترض بوده است.

ایران از آغاز تأسیس سازمان ملل متحد، عضو موسس و موثر آن بوده و مکرر برای احقاق حقوق خود به آن پناه برده است. نگاهی تاریخی به عملکرد  ایران در این باب سودمند است:

۱. روسیه شوروی و انگلستان در شهریور ۱۳۲۰ ایران را با حمله نظامی اشغال کردند. در ۱۳۲۴  روسیه شوروی ارتش سرخ را پس از پایان جنگ  جهانی دوم از ایران بیرون نمی برد و برای تجزیه آذربایجان و مهاباد به دست پیشه وری و قاضی محمد، دسیسه می کرد و با مطالبه امتیاز نفت شمال از ایران باج خواهی می کرد. ایران با همه ضعف، شجاعانه به استناد حقوق بین الملل زیر بار نمی رفت و  دولت ایران در کابینه ابراهیم حکیمی (حکیم الملک تبریزی) به توصیه سیدحسن تقی زاده (یکی دیگر از رجال آذربایجان)، به شورای امنیت تازه تاسیس سازمان ملل شکایت برد. سیدحسن تقی زاده سفیر ایران  در لندن و حسین علا سفیر ایران در آمریکا به رغم توافق احمد قوام و استالین در مسکو، شکایت رسمی ایران را از شوروی در شورای امنیت پس نگرفتند و با فشار دیپلماتیک خود در صحنه بین الملل دست دولت مرکزی قوام را قوی نگه داشتند. روسیه شوروی ناچار پشت مزدوران فرقه را در  جمهوری های خلق الساعه آذربایجان و مهاباد خالی کرد و به آنها دستور داد بدون مقاومت به آن سوی ارس فرار کنند و پناهنده شوند، به این امید واهی که نخست وزیر قوام بخواهد و  بتواند مقدمات دادن امتیاز نفت شمال به شوروی را فراهم کند که البته آرزویی خام بود و قوام می دانست که مجلس شورای ملی هیچگاه چنین امتیازی را تصویب نخواهد کرد.

۲. دولت ایران در اوج آمریکا ستیزی در بحبوحه بحران های پس از انقلاب ۱۳۵۷، مداخله نظامی شوروی در افغانستان را تجاوز و تهاجم خواند و محکوم کرد.  البته بعد هم  به طور جدی تر با حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان مخالفت داشت.

۳. ایران در پی حمله نظامی صدام حسین به ایران که خسارات مالی و تلفات انسانی هشت ساله اش رکوردها را شکست، همیشه با پذیرش اصل عدم مشروعیت حمله نظامی، از مجامع بین المللی می خواست که عراق را آغازگر جنگ اعلام کنند تا مقاومت و تحرکات نظامی ایران به دفاع مشروع تعبیر شود.

۴.ایران حمله صدام حسین به کویت را عاقلانه حتی پس از برقراری آتش بس بین ایران و عراق  محکوم کرد.

۵. ایران حمله آمریکا در دولت بوش پسر به عراق و ‍بعد دخالت آمریکا در  سوریه و لیبی را محکوم کرد.

با این سوابق جالب، مناسب بلکه واجب است که دولت ایران حمله اخیر روسیه به کشور مستقل اوکراین را نیز محکوم کند و طرفین را به مذاکره و گفتگو برای رفع اختلافات با میانجیگری سازمان ملل دعوت کند، تا هم از جهت انسانی و اخلاقی،  و هم از جهت پای بندی به حقوق بین‌الملل رعایت اصول را کرده باشد و هم از جهت روابط بین المللی با اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان هماهنگ و همراه باشد و شاید مهم تر از همه افکار عمومی اکثریت شهروندان ایرانی را به درستی نمایندگی کند..

سیدحسن امین