گزارش اختصاصی شاهین دریمانی درخصوص تپه تاریخی شرف الدین:در روزهایی که هر وجب از خاک ایران گواه تمدنی کهن است، تپهٔ باستانی شرف‌الدین در شهر تنکمان، شهرستان نظرآباد ـ با شماره ثبت ملی ۱۶۹۷۰ ـ با چالش‌های جدی در زمینه حفاظت و مدیریت روبه‌رو شده است. گزارش‌ها و ویدئوهای منتشرشده نشان‌دهنده حضور افراد غیرمتخصص و عدم رعایت استانداردهای لازم در محوطه‌ای است که نه‌تنها باید تحت حفاظت دقیق قرار می‌گرفت، بلکه می‌توانست با مشارکت اجتماعی و فرهنگ‌سازی به بخشی از هویت فرهنگی البرز تبدیل شود.
تپه‌ای با ارزش تاریخی، نیازمند توجه بیشتر
تپه شرف‌الدین، محوطه‌ای باستانی متعلق به دوران پیش از اسلام، در دهه ۱۳۹۰ بر اساس مستندات باستان‌شناسی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. این تپه به‌دلیل ویژگی‌های زمین‌شناختی، آثار سفالی و موقعیت جغرافیایی‌اش، گواهی بر حضور تمدن‌های کهن در دشت قزوین ـ البرز است.
اما امروز، به‌جای آنکه این محوطه عرصه پژوهش و معرفی تاریخ باشد، با حضور افراد غیرمتخصص، عدم مدیریت صحیح و بیتوجهی به الزامات حفاظتی، به چالشی جدی در حوزه میراث فرهنگی تبدیل شده است.
آنچه دوربین‌ها نشان دادند: نگرانی از رفتارهای غیرحرفه‌ای در محوطه تاریخی
در ویدیوهای منتشرشده از تپه شرف‌الدین، حضور افراد بدون مجوز و نظارت کارشناسی در محوطه دیده می‌شود. این رفتارها، که با استانداردهای حفاظت از میراث فرهنگی همخوانی ندارد، نه‌تنها به تخریب تدریجی این اثر منجر می‌شود، بلکه نشان‌دهنده عادی‌شدن بی توجهی به ارزش‌های تاریخی است. گویی این محوطه ثبت‌شده ملی، به جای آنکه به‌عنوان گنجینه‌ای ملی شناخته شود، همچون زمینی بدون مالک تلقی می‌شود
نکته نگران‌کننده‌تر، نه فقط تخریب تدریجی این محوطه، بلکه تثبیت نوعی عادی‌سازی در بی‌احترامی به آثار باستانی است؛ گویی تپه تاریخی یک زمین بایر یا ملک شخصی است که می‌توان هر گونه رفتار عمومی یا نمایشی در آن انجام داد.
نقش حاکمیت محلی؛ وقتی تخصص قربانی تغییر دولت‌ها می‌شود
پرسش کلیدی از وزارت میراث فرهنگی این است:
چه کسی بر مدیریت استان البرز در حوزه میراث نظارت می‌کند؟
چگونه در میانه تغییرات سیاسی و جابه‌جایی‌های جناحی، مدیریت چنین حوزه حساسی به افرادی واگذار می‌شود که نه آداب حضور در عرصه‌های فرهنگی را می‌شناسند و نه دغدغه‌ای برای حفظ آن دارند؟
فعالان فرهنگی البرز معتقدند: «در سایه فقدان سازوکارهای انتخاب شفاف و شایسته‌سالارانه، افرادی وارد بدنه اجرایی شده‌اند که نه تنها هیچ شناختی از هویت تاریخی البرز ندارند، بلکه اساساً وجود چنین ارزش‌هایی را هم انکار می‌کنند.»
چرا آموزش عمومی و مشارکت اجتماعی تعطیل است؟
بررسی‌های میدانی و گفت‌وگو با کارشناسان محلی نشان می‌دهد که:
- هیچ برنامه آموزشی منظم برای آشنایی ساکنان محلی با تپه شرف‌الدین اجرا نشده است.
- نهادهای فرهنگی استان در آموزش میراث به شهروندان و روستاوندان کوتاهی کرده‌اند.
- رسانه استانی البرز هیچ گزارشی درباره اهمیت علمی تپه منتشر نکرده است.
- تخصص‌زدایی از مدیریت فرهنگی استان، باعث فقدان دید راهبردی در حفاظت از آثار شده است.
تبصره‌های قانونی چه می‌گویند؟
بر اساس ماده ۵۶ قانون حفظ میراث فرهنگی مصوب ۱۳۸۰، هرگونه ورود، تغییر، حفاری، یا اقدام در آثار ثبت‌شده ملی باید با مجوز کتبی از سازمان میراث فرهنگی کشور همراه باشد. همچنین طبق دستورالعمل نظارت بر محوطه‌های تاریخی مصوب شورای فنی وزارتخانه، کلیه حرکات اجتماعی یا برنامه‌های فرهنگی باید پس از بررسی خطرسنجی و تأیید فنی اجرا شود.
در این میان، ورود افراد غیرمتخصص بدون نظارت رسمی، نه‌تنها غیرقانونی، بلکه مصداق تخلف اداری نیز هست.
جامعه فرهنگی چه می‌گوید؟ واکنش فعالان و انجمن‌های مستقل
انجمن‌های محلی از جمله «دوستداران میراث تنکمان»، «کانون شهروندی البرز»، و «انجمن حفاظت آثار تاریخی ایران» در بیانیه‌ای مشترک خواستار:
- برکناری فوری مسئول فاقد صلاحیت منصوب‌شده در اداره میراث فرهنگی استان
- تشکیل کارگروه حفاظت ویژه برای تپه شرف‌الدین با مشارکت دانشگاه تهران و پژوهشگاه میراث فرهنگی
- انتشار عمومی اسامی و سوابق مدیران منصوب‌شده در حوزه فرهنگ البرز
- برگزاری جلسه استماع عمومی با حضور وزیر برای پاسخ به دغدغه‌های نخبگان فرهنگی استان
یک تپه، نماد سقوط اخلاقی در مدیریت میراث
آنچه در شرف‌الدین می‌گذرد، یک بحران محلی نیست؛ بلکه نماد یک خطای کلان در مدیریت فرهنگی کشور است.
خطایی که از نبود نظارت، فقدان نگاه تخصصی، بیتوجهی به مشارکت مردمی، و تحمیل مدیرانی نشأت می‌گیرد که نه دغدغه فرهنگ دارند و نه شناختی از ارزش‌های تمدنی ایران است.
تپه‌ی شرف‌الدین، میراث گمنامی است که امروز به آزمونی برای سنجش تعهد دولت در برابر قانون، مردم و تاریخ بدل شده است.
آزمونی که اگر پاسخ روشنی نیابد، فردا تپه‌ای دیگر در ایران قربانی خواهد شد./ انتهای پیام
- نویسنده : شاهین دریمانی
- منبع خبر : گزارش اختصاصی شاهین دریمانی فعال رسانه
Tuesday, 7 October , 2025