بحران‌های اجتماعی در هر کشوری می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند نابرابری اقتصادی، بی‌عدالتی، سرکوب سیاسی یا شکاف‌های فرهنگی باشد. در ایران نیز بحران‌هایی همچون اعتراضات مردمی، ناآرامی‌های سیاسی و چالش‌های اقتصادی بارها به وقوع پیوسته است. در این میان، احزاب سیاسی و رسانه‌ها می‌توانند نقش کلیدی در پیشگیری، مدیریت و کاهش این بحران‌ها ایفا کنند. این مقاله به بررسی نقش احزاب و رسانه‌ها در کنترل بحران‌های اجتماعی ایران می‌پردازد و راهکارهایی را برای تأثیرگذاری بیشتر آنها ارائه می‌دهد.
نقش احزاب سیاسی در کنترل بحران‌های اجتماعی
۱.۱. ایجاد گفتمان سیاسی و کاهش تنش‌ها
احزاب سیاسی به‌عنوان نهادهای واسط بین مردم و حکومت می‌توانند با ایجاد گفتمان‌های سازنده، تنش‌های اجتماعی را کاهش دهند. در ایران، ضعف ساختار حزبی و نبود احزاب قدرتمند و مستقل باعث شده است که بحران‌های اجتماعی به‌سرعت به خشونت و سرکوب منجر شود. اگر احزاب بتوانند به‌صورت دموکراتیک فعالیت کنند، می‌توانند خواسته‌های مردم را به‌صورت مسالمت‌آمیز به حکومت منتقل کنند.
۱.۲. تقویت مشارکت سیاسی و کاهش احساس محرومیت
یکی از دلایل اصلی بحران‌های اجتماعی، احساس محرومیت سیاسی در میان گروه‌های مختلف جامعه است. احزاب می‌توانند با جذب اقشار مختلف و دادن فرصت مشارکت به آنها، از انباشت نارضایتی جلوگیری کنند. در ایران، محدودیت‌های شدید بر فعالیت احزاب مستقل باعث شده که بسیاری از گروه‌ها خود را در تصمیم‌گیری‌های سیاسی نادیده ببینند.
۱.۳. نقش میانجی‌گری در بحران‌ها
احزاب می‌توانند در مواقع بحران به‌عنوان میانجی بین مردم و دولت عمل کنند. در اعتراضات سال‌های اخیر ایران، نبود احزاب قدرتمند و مستقل باعث شد که هیچ نهاد مدنی نتواند به‌صورت مؤثر میانجی‌گری کند و بحران‌ها به خشونت کشیده شد.
- ۲. نقش رسانه‌ها در کنترل بحران‌های اجتماعی
۲.۱. شفاف‌سازی و کاهش شایعات
در بحران‌های اجتماعی، اطلاعات نادرست و شایعات می‌توانند تنش‌ها را تشدید کنند. رسانه‌های آزاد و مستقل با انتشار اطلاعات دقیق و شفاف می‌توانند از گسترش اخبار جعلی جلوگیری کنند. در ایران، سانسور و کنترل شدید رسانه‌ها باعث شده که در بسیاری از موارد، اطلاعات نادرست سریع‌تر از اخبار واقعی منتشر شود.
۲.۲. انعکاس صدای مردم و کاهش خشونت
رسانه‌ها می‌توانند با انعکاس خواسته‌های مردم، از تشدید خشونت جلوگیری کنند. در اعتراضات دی‌ماه ۹۶ یا آبان ۹۸، اگر رسانه‌های مستقل امکان پوشش واقعی اعتراضات را داشتند، شاید دولت زودتر به اصلاح رویه‌های خود می‌پرداخت.
۲.۳. آموزش شهروندی و تقویت فرهنگ گفت‌وگو
رسانه‌ها می‌توانند با تولید محتوای آموزشی، فرهنگ گفت‌وگو و حل مسالمت‌آمیز اختلافات را تقویت کنند. در ایران، رسانه‌های رسمی معمولاً به‌جای آموزش شهروندی، به تبلیغ دیدگاه‌های حکومتی می‌پردازند که این امر به افزایش شکاف اجتماعی دامن می‌زند.
- ۳. راهکارهای بهبود نقش احزاب و رسانه‌ها در کنترل بحران‌ها
۳.۱. آزادی فعالیت احزاب و رسانه‌های مستقل
دولت باید فضای سیاسی را باز کند تا احزاب و رسانه‌های مستقل بتوانند بدون ترس از سرکوب فعالیت کنند. این امر به کاهش تنش‌های اجتماعی کمک می‌کند.
۳.۲. تقویت جامعه مدنی
احزاب و رسانه‌ها باید در کنار نهادهای مدنی قرار بگیرند تا بتوانند صدای مردم را به‌صورت مؤثرتری به حکومت منتقل کنند.
۳.۳. استفاده از فضای مجازی برای گفت‌وگوی ملی
با توجه به فیلترینگ شدید در ایران، رسانه‌های خارج‌ازکشور و شبکه‌های اجتماعی جایگزین شده‌اند. دولت باید به‌جای سرکوب، از این فضا برای گفت‌وگوی ملی استفاده کند.
- نویسنده : مهدی کیان
- منبع خبر : تحلیل سیاسی سردبیر پناه مردم نیوز
Tuesday, 7 October , 2025