یادداشت-مهدی کیان:در هفته‌های اخیر، اخبار و گزارش‌هایی از منابع مختلف، از جمله مقامات مصری و واسطه‌های بین‌المللی، حاکی از آن است که جنبش حماس در حال بررسی یا انجام اقداماتی برای تحویل بخشی از سلاح‌های خود در نوار غزه است. اگرچه این گزارش‌ها هنوز به طور رسمی و قطعی از سوی تمام جناح‌ها تأیید نشده‌اند، اما در صورت صحت، می‌توانند نشان‌دهنده‌ی یک تحول راهبردی مهم در منازعه طولانی‌مدت اسرائیل و فلسطین باشند. این تحلیل به بررسی ابعاد مختلف، زمینه‌ها، پیامدهای احتمالی و چالش‌های پیشِ روی این روند می‌پردازد.

۱. زمینه و انگیزه‌های احتمالی: چرا اکنون؟

این حرکت در بستر خاصی در حال وقوع است:

 فشار نظامی بی‌سابقه اسرائیل: عملیات نظامی گسترده اسرائیل در غزه، به ویژه در شهرک‌هایی مانند رفح، باعث وارد آمدن خسارات جانی و مالی سنگین به حماس شده و توان عملیاتی آن را به طور قابل توجهی کاهش داده است. تحویل سلاح می‌تواند تاکتیکی برای کاهش این فشار و جلوگیری از نابودی کامل ساختارهای باقی‌مانده باشد.

 گفت‌وگوهای آتش‌بس و تبادل زندانیان: این اقدام اغلب به عنوان یک “نشانه حسن نیت” در چارچوب مذاکرات غیرمستقیم قطر و مصر مطرح می‌شود. هدف می‌تواند ایجاد اعتماد برای دستیابی به یک آتش‌بس پایدار و تبادل گسترده‌تر زندانیان فلسطینی با اسرای اسرائیلی باشد.

 فشار اقتصادی و انسانی بر غزه: وضعیت فاجعه‌بار انسانی در غزه، از جمله قحطی، تخریب زیرساخت‌ها و بی خانمانی میلیون‌ها نفر، احتمالاً حماس را تحت فشار داخلی و بین‌المللی قرار داده تا راه‌حلی برای کاهش آلام مردم پیدا کند.

تغییر در معادلات منطقه‌ای: تلاش‌های بین‌المللی برای ایجاد یک “معامله بزرگ” که شامل بازسازی غزه و ایجاد یک حکومت جدید فلسطینی شود، ممکن است حماس را مجبور کرده تا برای حفظ نقش آتی خود، به سمت تعدیل مواضع حرکت کند.

نکته کلیدی این است که به احتمال بسیار زیاد، این اقدام به معنای تحویل تمامی زرادخانه حماس، به ویژه موشک‌های دوربرد و سیستم‌های پیچیده‌تر، نیست. این روند احتمالاً تحت نظارت نمایندگان مصری یا بین‌المللی و به صورت تدریجی در حال انجام است.

۳. واکنش‌ها و تفسیرهای مختلف:

دیدگاه اسرائیل: مقامات اسرائیلی عموماً این گزارش‌ها را با احتیاط و تردید تحلیل می‌کنند. از نظر آنان، این اقدام می‌تواند یک تاکتیک برای کسب زمان، بازسازی قوا یا شکستن اتحاد داخلی اسرائیل باشد. آنان بر خلع سلاح کامل حماس به عنوان یک هدف استراتژیک پایدار می‌فشارند.

   دیدگاه حماس و گروه‌های فلسطینی: در داخل حماس، این موضوع می‌تواند به شدت مورد مناقشه باشد. جناح تندرو ممکن است آن را خیانت به آرمان مقاومت بداند، در حالی که جناح عمل‌گرا آن را یک ضرورت برای نجات غزه قلمداد کند. گروه‌های رقیب مانند جهاد اسلامی نیز ممکن است از این موقعیت برای افزایش محبوبیت خود استفاده کنند.

دیدگاه بین‌المللی و منطقه‌ای: برای بازیگرانی مانند مصر، قطر و آمریکا، این گام می‌تواند یک پیشرفت مثبت برای کاهش تنش و ایجاد فضایی برای دیپلماسی تلقی شود. این کشورها امیدوارند که این روند به یک آتش‌بس پایدار و آغاز گفت‌وگوهای سیاسی جدی‌تر بینجامد.

۴. پیامدها و سناریوهای احتمالی:

سناریوی خوشبینانه: تحویل سلاح به ایجاد اعتماد کمک کند، منجر به یک آتش‌بس بلندمدت شود و فضایی برای مذاکرات سیاسی درباره حکمرانی آینده غزه و تبادل زندانیان فراهم آورد. این می‌تواند دروازه‌ای برای کاهش درگیری باشد.

 سناریوی بدبینانه: این اقدام تنها یک وقفه موقتی ایجاد کند. حماس به بازسازی قوای خود در خفا ادامه دهد و اسرائیل نیز به عملیات نظامی خود پس از یک مکث کوتاه بازگردد. در این حالت، خشونت‌ها با شدت بیشتری از سر گرفته می‌شود.

 تشدید تنش‌های داخلی فلسطین: این حرکت می‌تواند به درگیری لفظی یا حتی فیزیکی بین حماس و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی در غزه منجر شود و امنیت داخلی را بیش از پیش شکننده کند.

 تأثیر بر رژیم امنیتی اسرائیل: اگر این روند جدی و گسترده باشد، می‌تواند تهدید امنیتی مستقیم اسرائیل از ناحیه غزه را در کوتاه‌مدت کاهش دهد و به دولت اجازه دهد تمرکز خود را به جبهه شمالی (حزب‌الله لبنان) معطوف کند.

نتیجه‌گیری:

گزارش‌های مربوط به تحویل سلاح‌های حماس، اگرچه نیازمند تأیید نهایی هستند، اما نقطه کانونی مهمی در تحولات کنونی به شمار می‌روند. این اقدام را نمی‌توان یک تسلیم ساده تفسیر کرد، بلکه باید آن را یک مانور سیاسی-نظامی پیچیده در پاسخ به فشارهای بی‌سابقه و برای حفظ موجودیت دانست. موفقیت یا شکست این روند به عواملی همچون میزان تعهد واقعی حماس، پاسخ استراتژیک اسرائیل، و توانایی دیپلماسی منطقه‌ای برای تبدیل این فرصت شکننده به یک گام ماندگار به سوی آرامش بستگی دارد. در هر صورت، غزه در آستانه یک فصل جدید و نامشخص قرار گرفته است.